نظم نوین جهان و جایگاه ایران

به نظر می رسد که تا قبل از ظهور دونالد ترامپ، آمریکا با پذیرش مسئولیت حفظ صلح و امنیت بین المللی، با تخصیص بودجه های کلان و اعزام نیروهای نظامی بیشمار به نقاط مختلف جهان ،هزینه سنگینی را بر ملت آمریکا تحمیل نموده بود، اما دولت ترامپ با رویکردی نوین، با خروج از برخی پیمان های بین المللی و عدم حمایت از متحدین اروپایی و مقابله با روسیه و چین و کسب سود آنی و پیگیری پروژه های زودبازده در فروش تسلیحات به عربستان و دیگر تنازعات بین المللی، به سمت تقویت هژمونی و بازسازی اقتدار پیشین جهانی برآمده است.

در نظم پیشین، چین، اروپا، روسیه با تحمیل ژاندارمی جهان به آمریکا، فرصت بازسازی زیرساخت صنعتی و اقتصادی خود را غنیمت شمردند و مثلا چین موفق شد با استفاده از گستره صلح منطقه ای و عدم اختصاص بودجه و منابع مالی کلان در جهت استقرار صلح در آسیای شرقی و جنوب شرقی، از یک کشور توسعه نیافته به قدرت اول جهان در تجمیع ذخایر ارزی دست یابد و به سمت سکوی نخست اقتدار اقتصادی جهان شتاب گرفت.

اما دونالد ترامپ چهره تازه ای از منافع ملی و امنیت جهانی آمریکا ارائه داده است. برای دونالد ترامپ تضمین منافع آمریکا و بازسازی هژیمونی این کشور مقدم و مهمتر از همگرایی سنتی با همپیمانان قدیمی در جهان است. به همین دلیل ایران همان قدر برایش اهمیت دارد که عربستان یا اسرائیل.

برای نظم ترامپی، تصاحب و چپاول ذخایر ارزی کشورهای نفتی خلیج فارس مقدم بر گسترش ارزش های دمکراتیک و حمایت از دمکراسی در جهان عرب بوده است[1].

به عبارت دیگر نظم ترامپی به معنای تجاری کردن سیاست جهانی و استفاده بهینه از دیپلماسی نظامی است و همین نگرش تجویز می کند که بی توجه به فجایع حقوق بشری در عربستان سعودی، علاوه بر معاملات نجومی تسلیحاتی با این کشور، بی محابا در همراهی با نظام سیاسی عربستان برای سرکوب مردم یمن و ایجاد فاجعه بشری و انسانی در این کشور ،مشارکت شود[2].

جایگاه ایران در نظم ترامپی:

ایران در این نگرش ترامپی به نظم جهانی چه جایگاهی دارد و چگونه می تواند نقش خود را در تقویت صلح و ثبات منطقه آسیای جنوب غربی و خاورمیانه ایفا نماید؟

ایران صرفنظر از نظام سیاسی حاکم در آن، از ویژگی های ژئواستراتژیکی برخوردار است که از چند هزار سال پیش تاکنون، به فراخور زمان، به مسئولیت های خود در حفظ صلح و امنیت بین المللی عمل کرده است.

رویکرد ایران به نظم نوین جهانی، برآمده از تاریخ کهن و موقعیت طبیعی و ژئوپلیتیکی ایران در آسیای جنوب غربی است.

حضور ایران را تنها نباید در حوزه امنیتی یا نظامی در غرب آسیا تعریف نمود. چرا که فرهنگ و تمدن ایران پهنه ای گسترده از چین تا مدیترانه را در برگرفته است و حکومت های کوچک و بزرگ حاکم در ایران در طول چند هزار سال، به فراخور استحکام دولت مرکزی و اقتدار ملی، به حضور خود در جهت استقرار صلح و امنیت بین المللی جنبه عینی بخشیده است. احترام به حافظ در تاجیکستان و ارادات به مولانا در ترکیه ارتباطی به نظام جمهوری اسلامی ندارد بلکه رسمیت بخشیدن به حکومت دینی با محوریت تشیع در حکومت مرکزی امروز ایران، بین کهن دیار تمدن ایرانی از مرز چین تا مدیترانه فاصله و گسستی عمیق ایجاد کرده است.

ایران نیروهای فرامنطقه ای را عامل تنش و بی ثباتی و جنگ و خونریزی در منطقه آسیای جنوب غربی و غرب آسیا تلقی می کند. این  تلقی صرف امروزی نیست بلکه پاکسازی ظفار در عمان از مارکسیست ها در حکومت قبلی ایران گویای صدق همین مدعاست. تقویت بنیان های نظامی و استواری هفتاد ساله ایران در مرکز پیمان سنتو در برابر اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی تبلور اثبات همین ادعاست که سیاست خارجی ایران فارغ از نوع نظام حاکم بر آن با تنش زدایی معنا می شود. گویاترین مفهوم این معنای سیاسی در روابط خارجی ترجمان مکاتبات نادرشاه با امپراتور عثمانی است که بر وحدت بین ملت های مسلمان و عدم انجام اقدامات تحریک آمیز در ایجاد تنش و آشوب در منطقه هست. همچنین است رفتار شفاف نادرشاه با ارتش متجاوز روسیه تزاری که در همیشه ی تاریخ منتظر ضعف کشورهای همسایه بود تا قسمتی از خاک آنها را به جغرافیای امپراتوری ضمیمه نماید. پس از هرج و مرج ناشی از فساد تشیع صفوی که سراسر امپراتوری ایران از شرق افغانستان تا مرز عثمانی را فراگرفته بود ،روس ها گیلان و مازندران را نیز در اشغال خود داشتند. ظهور نادرشاه به منزله فسخ همه معاهدات استعماری روس ها و ختم قائله افغانها و هراس عثمانی ها بود. نادرشاه تنها با اولتیماتومی به روسیه موفق شد بدون جنگ به روس های متجاوز تفهیم نماید که بدون جنگ فورا تمام نیروهای خود را از ایران )شهرهای رشت، گنجه و شهرهایی که طی قرارداد با عثمانی ها متصرف شده بود(، بی درنگ تخلیه نماید].3[

بنابراین، نگرش راهبردی استقرار صلح و ثبات در منطقه غرب آسیا، تنها اختصاص به نظام جمهوری اسلامی ندارد و مختص امروز نیست که ایران جان فرزندانش را در تثبیت صلح و ثبات در کشور سوریه ارزانی می دارد، بلکه در همه مقاطع تاریخ دیرپای ایران و حتی در دو هزار سال پیش هم در تقابل ایران و روم در همین منطقه با شدت هر چه بیشتر تکرار و تداوم داشته است].4[

ایران همچنان معتقد است که قدرت های بزرگ با خروج از خلیج فارس، باید مسئولیت حفظ صلح و امنیت منطقه ای را به کشورهای منطقه محول کنند، بلکه در تاریخ گذشته نیز ایرانیان خواهان منطقه ای عاری از تنش و درگیری و منازعات بین المللی در غرب و جنوب غربی آسیا بوده اند.

به همین دلیل تاریخی و ضرورت های امروز منطقه آسیای غرب و جنوب غربی است که کشورهای منطقه در یک همگرایی با استقرار امنیت و حفظ صلح منطقه ای، با مسئولیت جمعی می توانند این منطقه ی سرشار از منابع انرژی، ذخایر ارزی، موقعیت استثنایی با ساختار نیروی متخصص ایرانی را به قطب عظیم اقتصادی جهان تبدیل نمایند.

اشتراک منافع درازمدت بین ایران و آمریکا به عنوان شاخصی استراتژیک حتی با وجود اختلافات چهل ساله بین )نظام جمهوری اسلامی( ایران و آمریکا نیز قابل مشاهده است. چرا که نیروهای ایران پیش از ورود و پیاده شدن سربازان آمریکا در افغانستان برای سرکوب طالبان یا در عراق برای سرنگونی صدام حسین، در کابل یا بغداد حضور موثر داشتند.

مفاد نوشتار بالا نشان می دهد که دو کشور ایران و ایالات متحده، از ظهور اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی تاکنون، منافع مشترک نانوشته ای در منطقه ای وسیع از مرز چین تا ساحل مدیترانه داشته اند و اختلافات پیدا و پنهان دو قدرت جهانی و منطقه ای خللی در ساختار این وحدت منافع در امنیت منطقه ای وارد نکرده است.

نظم نوین جهانی با ظهور سیاست خارجی دولت ترامپ، نیاز به تقویت جایگاه شاخص ایران در استقرار صلح و ثبات از مرز چین، بین النهرین تا ساحل مدیترانه و بویژه در خلیج فارس، تنگه هرمز داشته است.

با نگاهی واقعیبنانه مشاهده می شود عربستان سعودی با عمری 86 ساله با تکیه به درآمدهای نفتی و با تقویت افراطگرایی مذهبی، صلح جهانی را مورد تهدید قرار می دهد و حتی 11 نفر از 19 مهاجم انتحاری به دوقلوهای تجارت جهانی تبعه عربستان سعودی بوده اند، در حالی که اقدامات کور انتحاری هرگز از ایرانیان در هیچ کجا مشاهده نشده است. اما ایران )که تاریخ تاسیس ندارد( در چند هزار سال گذشته، پاسدار صلح جهانی بوده و در تاریخ معاصر هم دوشادوش آمریکا در افغانستان، در عراق و در سوریه به جنگ با افراطگرایی مذهبی و قومی شتافته است و به مسئولیت های منطقه ای و بین المللی خود عمل نموده و در تامین امنیت جهانی از ساحل مدیترانه تا کشور چین مشارکت موثر داشته است.

 

[1]توسعه دمکراسی در نظم جهانی آمریکایی یپش از ظهور ترامپ ،یک ارزش قابل تامل بود که سربازان آمریکایی برای تحکیم دمکراسی در جهان قربانی می شدند. مبارزه با طالبان و افراطگرایان و دولت های ضد دمکراسی در دستور کار نظم جهانی آمریکایی بود. جرج بوش به صراحت گفت که از جانب خدا مامور است که دمکراسی را در جهان گسترش دهد.

 

[2]تیره تر شدن روابط کانادا با عربستان و حمایت آلمان از کانادا: وزارت خارجه کانادا روز جمعه ۳ اوت 2018، در حساب توییتر خود نوشت: «کانادا بیاندازه نگران بازداشتهای تازه فعالان مدنی و فعالان حقوق زنان در عربستان سعودی، ازجمله سامر بدوی است. ما از مقامات عربستان سعودی بهجد میخواهیم تا هرچه سریعتر این فعالان و دیگر فعالان حقوقبشر که به شیوههای مسالمتآمیز فعالیت میکنند را آزاد کند».

روز یکشنبه ۵ اوت 2018، وزارت خارجه عربستان در یک رشته توییت، درخواست کانادا را رد کرد و به سفیر این کشور ،2۴ ساعت فرصت داد تا از خاک عربستان خارج شود.

در یکی از توییتهای این وزارتخانه آمده بود: «عربستان در طول تاریخ خود، اجازه نداده و نمیدهد تا هرگونه دخالتی در امور داخلی پادشاهی صورت گیرد. وزارتخارجه عربستان این اظهار نظر کاناداییها را در حکم حمله به کشور درنظر میگیرد و دستور میدهد تا با هرگونه تلاش برای نادیدهگرفتن حاکمیت عربستان سعودی، مقابله شود».

 

[3]          تاریخ روابط ایران و روس سید محمدعلی جمال زاده چاپ برلین

 

[4]          در کتاب “ایران و روم؛ دو قدرت جهانی در کشاکش و همزیستی” )نشر فرزان روز( به این مهم اشاره شده که اردشیر، بنیانگذار سلسله ساسانی، در نامهای به سنای روم خواهان تخلیه پادگانهای رومی در منطقه بینالنهرین میشود و با اشاره به تسلط نیاکان ایرانی بر این محدوده از روم میخواهد تا دریای مدیترانه منطقه حائل بین دو قدرت محسوب شود.

 

[5]        استراتژی استقرار صلح و ثبات در منطقه وسیع آسیای غرب و جنوب غربی توسط ایرانیان نشان می دهد که ایرانیان هرگز به هیچ کشوری چشم طمع نداشته و هیچ وقت به خاک همسایگان و دیگران تجاوز نکرده اند بلکه در تعقیب صلح و حمایت از ثبات منطقه ای از جان فرزندان خود در کشورهای همسایه نیز مایه گذاشته اند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *